Γιατί Πεθαίνουν οι Μέλισσες;
Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερες μέλισσες πεθαίνουν με ταχύτατο ρυθμό. Μια έρευνα για την κατάσταση των άγριων μελισσών στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας έμφαση στις επιπτώσεις όσον αφορά την επικονίαση των λουλουδιών, διαπίστωσε πως μεταξύ των ετών 2008-2013, ο πληθυσμός των μελισσών μειώθηκε στο 23% της αμερικανικής γης. Επιπροσθέτως, η έρευνά έδειξε ότι οι αγρότες στις ΗΠΑ άρχισαν να αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος για την παραγωγή φυτών εξαιτίας της πτώσης των επικονιάσεων. Ποιος είναι όμως ο λόγος που οι μέλισσες πεθαίνουν;
Η απάντηση δεν είναι απλή. Υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στη μείωση των πληθυσμών των μελισσών το λεγόμενο CCD¹. Το CCD εμφανίζεται όταν το μεγαλύτερο μέρος των μελισσών-εργατριών σε μια αποικία (κοινώς: μελίσσι) εξαφανίζεται ξαφνικά, αφήνοντας πίσω μονάχα την βασίλισσα και ουσιαστικά διαλύοντας την αποικία. Αυτό αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα, καθώς, ενώ οι μέλισσες μειώνονται, η ζήτηση για καλλιέργειες οι οποίες εξαρτώνται από την επικονίαση αυξάνεται. Τα δεδομένα που προκύπτουν από το CCD είναι άκρως ανησυχητικά καθώς το 80 % των φυτών χρειάζονται τις μέλισσες για να γονιμοποιούνται. Χωρίς τις μέλισσες, δεν υπάρχει επικονίαση και τα φρούτα και λαχανικά θα εξαφανιστούν από τη Γη.
Η Marla Spivak ανέφερε σε ένα TED Talk ότι οι καλλιέργειες που απαιτούν τις επικονιστικές δυνατότητες των μελισσών έχουν αυξηθεί κατά 300%. Αυτές οι καλλιέργειες περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία φρούτων και λαχανικών που αγοράζουμε καθημερινά, καθώς και καλλιέργειες, που φροντίζουν την τροφή των ζώων που προορίζονται προς κατανάλωση. Αναφέρει επίσης ότι η φυσική επικονίαση φρούτων από τις μέλισσες, έχει ως αποτέλεσμα καρπούς πολύ υψηλότερης ποιότητας από την τεχνητή επικονίαση.
Χωρίς τις μέλισσες κινδυνεύουν όλα τα οικοσυστήματα του πλανήτη! Η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) εκτιμά πώς μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα εξαφανιστούν 20.000 ανθοφόρα φυτά.
Παρά την τεράστια σημασία των αγαθών και των υπηρεσιών που μας προσφέρουν οι μέλισσες, στις Ηνωμένες Πολιτείες ο αριθμός των κυψελών έχει μειωθεί κατά το ήμισυ σε σχέση με το 1945, ενώ παράλληλα η ζήτηση για καλλιέργειες έχει αυξηθεί, γεγονός που δημιουργεί μια σημαντική ανισορροπία τόσο για τη γεωργία όσο και για τα οικοσυστήματα, αλλά και για το περιβάλλον.
Οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν όμως τον θάνατο των μελισσών είναι:
¹Colony Collapse Disorder / Σύνδρομο Κατάρρευσης των Απικοιών Μελισσών.
Κλιματικές Μεταβολές
Με την επέκταση της ανθρώπινης ανάπτυξης, οι άγριες μέλισσες έχουν χάσει τα φυσικά τους ενδιαιτήματα καθώς μεταβαίνουμε στη βιομηχανική γεωργία. Επιπλέον, οι κλιματικές αλλαγές, κυρίως η υπερθέρμανση του πλανήτη, προκαλούν τεράστιες μεταβολές στον τρόπο ανάπτυξης των φυτών, και ως εκ τούτου στη συμπεριφορά και την επιβίωση των μελισσών. Μελέτες για τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στις ευρωπαϊκές μέλισσες, διαπίστωσαν ότι η αλλαγή του κλίματος μπορεί να σχετίζεται με το στρες και τις ασθένειες, και ένας συνδυασμός των περιβαλλοντικών αλλαγών που
προκαλούνται από τον άνθρωπο θα μπορούσε να εμποδίσει και την ικανότητα των μελισσών να προσαρμοστούν. Με άλλα λόγια, πολλοί πληθυσμοί μελισσών αντιμετωπίζουν τέτοιο κίνδυνο με μεγαλύτερο ρυθμό από ό, τι μπορούν να προσαρμόσουν. Επίσης αναφέρεται ότι η απώλεια των άγριων μελισσών μπορεί να μετριαστεί από την παρουσία των εξημερωμένων μελισσών. Τόσο οι εξημερωμένες όσο και οι άγριες μέλισσες είναι σημαντικοί επικονιαστές για τη γεωργία καθώς και για τα οικοσυστήματα, και χρειάζονται τη βοήθειά μας.
Φυτοφάρμακα
Σύμφωνα με μια έκθεση της Greenpeace με τίτλο «Αντίο Μέλισσες- Γιατί οι μέλισσες αφανίζονται και η διατροφή μας κινδυνεύει;», η ραγδαία μείωση του πληθυσμού των μελισσών οφείλεται κυρίως στα φυτοφάρμακα.
Η χρήση φυτοφαρμάκων είναι ένας ακόμα παράγοντας που θέτει σε κίνδυνο τις μέλισσες. Τα φυτοφάρμακα προορίζονται αποτρέψουν παράσιτα, ζιζάνια και μύκητες από τις καλλιέργειες. Ωστόσο, τα περισσότερα φυτοφάρμακα ενδέχεται να έχουν αρνητικές παρενέργειες τόσο στα ίδια τα φυτά, αλλά και στα χρήσιμα για την επικονίασή τους έντομα, συμπεριλαμβανομένων των μελισσών.
Ένας τύπος ευρέως χρησιμοποιούμενων φυτοφαρμάκων ονομάζονται «Νεονικοτινοειδή» και προκαλεί προβλήματα τόσο στη μελισσοκομία όσο και στους άγριους πληθυσμούς μελισσών. Όταν μια καλλιέργεια εμποτίζεται με νεονικοτινοειδείς χημικές ουσίες, γίνεται τοξική για κάθε έντομο που αλληλοεπιδρά με αυτή. Σε άρθρο του, ο Δρ. Mercola συζητά πώς Νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα χρησιμοποιούνται και σε πολλά φυτά κήπου, ακόμη και εκείνα που θεωρούνται ως δελεαστικά και χρήσιμα προς τις μέλισσες. Οι αρνητικές επιπτώσεις στις μέλισσες μπορούν να μετριαστούν με την ενθάρρυνση των κατασκευαστών να σταματήσουν να παράγουν τοξικά φυτοφάρμακα και να επικεντρωθούν στη χρήση εναλλακτικών, οργανικών ζιζανιοκτόνων.
Ακάρεα
Ένας άλλος παράγοντας που απειλεί τις μέλισσες είναι το ονομαζόμενο ακάρι «Varroa». Αυτό το πολύ μικρό ακάρι αποτελεί τον φόβο και τρόμο των μελισσών και μπορεί να καταστρέψει ολόκληρες αποικίες εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα. Μια κρούση από τα Verroa μπορεί να αποφέρει καταστροφικές επιπτώσεις για τους μελισσοκόμους και θεωρείται ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες που εμπλέκονται στο CCD. Σε πρόσφατη έκδοση του Πανεπιστήμιου του Μέριλαντ, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι παρασιτώσεις των ακάρεων varroa είναι περισσότερο σοβαρό πρόβλημα από ότι πιστευόταν. Το χειρότερο είναι ότι τα ακάρεα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως φορείς για σοβαρούς ιούς και να μεταδώσουν ασθένειες μεταξύ κυψελών. Μόνο η κατάλληλη και συνεπής φροντίδα από τους μελισσοκόμους μπορεί να κρατήσει ζωντανές τις αποικίες, και για αυτό είναι ζωτικής σημασίας οι μελισσοκόμοι να επιτηρούν τακτικά τις μέλισσες τους και να παραμένουν ενημερωμένοι σχετικά με τις τελευταίες θεραπείες. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου το CCD εξακολουθεί να συμβαίνει, παρά τις καλύτερες ενέργειες των μελισσοκόμων για περίθαλψη και θεραπεία.
